Dobry wyrok SN – Dyrektywa 93/13 wyklucza możliwość uzupełniania treści umowy w interesie przedsiębiorcy

By | 4 kwietnia 2019

Dobry wyrok SN prawidłowo wykładający dyrektywę 93/13/EWG.
Wyrok SN z 24 października 2018 (II CSK 632/17) w składzie SSN Agnieszka Piotrowska (przewodniczący) SSN Katarzyna Tyczka-Rote (sprawozdawca) SSN Bogumiła Ustjanicz.

,,Skarżący mają rację, że konsekwencją stwierdzenia abuzywności klauzuli umownej spełniającej wymagania powołanego przepisu jest działająca ex lege sankcja bezskuteczności niedozwolonego postanowienia, połączona z przewidzianą w art. 3851§ 2 k.c. zasadą związania stron umową w pozostałym zakresie. Wprawdzie w piśmiennictwie i orzecznictwie dopuszcza się uzupełnianie takiej niekompletnej umowy przepisami dyspozytywnymi lub stosowaniem analogii z art. 58 § 3 k.c., jednak Sąd Najwyższy w składzie rozpoznającym niniejszą sprawę opowiada się za wyjątkowym jedynie odwoływaniem się do takich zabiegów (por. np. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 maja 2015 r., II CSK 768/14, OSNC z 2015 r., nr 11, poz.132), mając na uwadze, że konstrukcja zastosowana w art. 3851-2k.c. stanowi implementację do krajowego systemu prawnego dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich (Dz.U. L 095, z dnia 21 kwietnia 1993r.) i ma realizować zadanie sankcyjne, zniechęcając profesjonalnych kontrahentów zawierających umowy z konsumentami od wprowadzania do nich tego rodzaju postanowień (por.np. wyrok Trybunału Sprawiedliwości WE z dnia 14 czerwca 2012 r., C-618/10, Banco Español de Crèdito, ECLI:EU:C:2012:349).”

Te rozważania SN ujmują istotę sprawy, wielokrotnie podkreślaną przez TSUE – możliwość uzupełniania umowy w interesie nieuczciwych przedsiębiorców prowadzi do braku efektu prewencyjnego i utraty możliwości zrealizowania celu Dyrektywy. Podkreślane jest to w każdym orzeczeniu TSUE, ostatnio w wyroku z 14 marca 2019 r. w sprawie Dunai:

50      Po czwarte, jeśli chodzi o konsekwencje, jakie wynikają z ewentualnie nieuczciwego charakteru takiego warunku, to art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13 wymaga – jak przypomniano pkt 39 niniejszego wyroku – że państwa członkowskie stanowią, iż nieuczciwe warunki znajdujące się w umowach zawieranych przez przedsiębiorców z konsumentami nie będą wiążące dla konsumenta na warunkach określonych w ich przepisach krajowych i że umowa w pozostałej części będzie nadal obowiązywała strony, jeżeli jest to możliwe po wyłączeniu z niej nieuczciwych warunków.

(…)

54      Ponadto należy jeszcze uściślić, że o ile Trybunał w wyroku z dnia 30 kwietnia 2014 r., Kásler i Káslerné Rábai (C‑26/13, EU:C:2014:282, pkt 83, 84), uznał możliwość zastąpienia przez sąd krajowy nieuczciwego postanowienia przepisem prawa krajowego o charakterze uzupełniającym w celu dalszego istnienia umowy, o tyle z orzecznictwa Trybunału wynika, że możliwość ta jest ograniczona do przypadków, w których rozwiązanie umowy jako całości naraziłoby konsumenta na szczególnie szkodliwe skutki, wobec czego ten ostatni poniósłby negatywne konsekwencje (zob. podobnie wyroki: z dnia 7 sierpnia 2018 r., Banco Santander i Escobedo Cortés, C‑96/16 i C‑94/17, EU:C:2018:643, pkt 74; z dnia 20 września 2018 r., OTP Bank i OTP Faktoring, C‑51/17, EU:C:2018:750, pkt 61).

55      Jednakże w postępowaniu głównym z ustaleń sądu krajowego wynika, że utrzymanie umowy w mocy byłoby sprzeczne z interesami Z. Dunai. Zastąpienie, o którym mowa w poprzednim punkcie niniejszego wyroku, nie wydaje się zatem w tym wypadku konieczne.

Dalej SN słusznie skrytykował podejście Sądu Apelacyjnego w Łodzi:

Z tego względu rozważania Sądu Apelacyjnego poświęcone konieczności zapewnienia pozwanemu godziwego zysku i ocena negatywnych skutków usunięcia postanowień indeksacyjnych dla niego nie mają uzasadnienia przy wykładaniu skutków eliminacji nieuczciwych postanowień. Sankcje z art. 385(1)§ 1 i 2 k.c. przewidziane są na korzyść konsumenta a nie nieprawidłowo postępującego profesjonalisty i tak też powinny być interpretowane skutki niezwiązania nimi. Nie można się przy tym zgodzić z argumentem Sądu Apelacyjnego, że niejasności postanowień indeksacyjnych zostały usunięte w wyniku wykonania umowy przez strony. Przede wszystkim orzeczenie, z którego Sąd Apelacyjny zaczerpnął ten argument (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 marca 2015 r., IVCSK 362/14, niepubl.) odnosił się jedynie do kwestii usunięcia stanu niepewności co do wysokości świadczenia, natomiast nie dotyczył sprzeczności konkretnego postanowienia z dobrymi obyczajami i rażącego naruszenia interesów konsumenta. Nie mógł więc stanowić prawidłowego uzasadnienia odmowy incydentalnej kontroli postanowień umowy łączącej strony.”

Jest oczywiste, że postanowienia nieuczciwe, które naruszały interes konsumenta, znalazły się w umowie dla zapewnienia przedsiębiorcy dodatkowych korzyści. Ich usunięcie z umowy siłą rzeczy będzie więc działało na niekorzyść przedsiębiorcy – taki jest właśnie cel Dyrektywy 93/13. Przedsiębiorcy tworzący wzorce umowne stosowane później w masowym obrocie konsumenckim, muszą mieć świadomość, że w przypadku zakwestionowania określonych postanowień będą zmuszeni do dalszego wykonywania umowy, na gorszych warunkach, a nie będą mogli ani doprowadzić do nieważności umowy ani modyfikacji jej treści, tak aby chronić swoje interesy. Tylko w ten sposób przedsiębiorcy będą mieli motyw do tworzenia uczciwych wzorców umownych, a cel dyrektywy, jakim jest usunięcie nieuczciwych postanowień umownych z obrotu konsumenckiego w UE będzie mógł być zrealizowany.

[Motyw 4 Preambuły do Dyrektywy]: obowiązkiem Państw Członkowskich jest zapewnienie, aby umowy zawierane z konsumentami nie zawierały nieuczciwych warunków;

[Motyw 24 Preambuły do Dyrektywy] sądy i organy administracyjne Państw Członkowskich muszą mieć do swojej dyspozycji stosowne i skuteczne środki zapobiegające stałemu stosowaniu nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich,

Z powyższych powodów słusznie SN uchylił wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi i skierował sprawę do ponownego rozpoznania celem uwzględnienia powyższej wykładni przepisów.

Miejmy nadzieję, że klarujące się orzecznictwo SN oraz coraz bardziej dobitny głos TSUE położą kres takiej wykładni przepisów przez niektórych sędziów, która pozbawia polskich konsumentów ochrony zagwarantowanej prawem europejskim w interesie nieuczciwych przedsiębiorców.

2 thoughts on “Dobry wyrok SN – Dyrektywa 93/13 wyklucza możliwość uzupełniania treści umowy w interesie przedsiębiorcy

  1. zadowolony

    Kiedyś wreszcie musiało dojść do sytuacji, kiedy SN będzie zmuszony do zajęcia określonego stanowiska w sprawie pseudofranka. Wreszcie, po tylu latach, polski Sąd Najwyższy przełamał się, stanął na wysokości zadania w obronie polskich obywateli i opowiedział się w kontrze do argumentów zagranicznych lichwiarzy i złodziei.
    Brawo, brawo, brawo, a cała komuna z sądów apelacyjnych won, won, won !!!

    Reply
  2. lehu2

    Panie Mecenasie, ja mam pytanie może nie do końca związane z tematem tego artykułu.
    Jeśli aktualnie wreszcie klaruje się linia orzecznicza w spawach kredytów ‘pseudo frankowych” która spowoduje nieważność umów to co będzie z dotychczasowymi wyrokami które były niestety na korzyść banków a nie kredytobiorców? Co z wyrokami które wydane były z naruszeniem prawa UE? Czy będzie je można wzruszyć?

    Reply

Skomentuj lehu2 Anuluj pisanie odpowiedzi

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *