14 grudnia 2023 r. zapadł ważny wyrok TSUE w sprawach “frankowych (C-28/22).
Wyrok dotyczył początku terminu przedawnienia roszczeń banków, obowiązku przedsiębiorcy badania świadomości konsumenta co do skutków upadku umowy oraz odsetek za opóźnienie od roszczenia zgłoszonego przez konsumenta. Wszystkie te kwestie wynikają z uzasadnienia uchwały Sądu Najwyższego z 7 maja 2021 r. (III CZP 6/21), które wywołało szereg niekorzystnych dla konsumentów skutków w orzecznictwie sądowym.
Dzisiejszym wyrokiem TSUE wskazał, że taka wykładnia narusza prawo UE, zwłaszcza w zakresie skuteczności i równoważności.
1) Termin przedawnienia roszczenia przedsiębiorcy
TSUE stwierdził, że termin przedawnienia roszczenia przedsiębiorcy nie może zacząć swojego biegu później niż roszczenia konsumenta:
“Artykuł 6 ust. 1 i art. 7 ust. 1 dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich w związku z zasadą skuteczności należy interpretować w ten sposób, że: stoją one na przeszkodzie wykładni sądowej prawa krajowego, zgodnie z którą w następstwie uznania za nieważną umowy kredytu hipotecznego zawartej przez przedsiębiorcę z konsumentem z uwagi na zawarte w tej umowie nieuczciwe warunki termin przedawnienia roszczeń tego przedsiębiorcy wynikających z nieważności rzeczonej umowy rozpoczyna bieg dopiero od dnia, w którym staje się ona trwale bezskuteczna, podczas gdy termin przedawnienia roszczeń tego konsumenta wynikających z nieważności tej umowy rozpoczyna bieg w chwili, w której dowiedział się on lub powinien dowiedzieć się o nieuczciwym charakterze warunku powodującego tę nieważność.”
Ponadto w uzasadnieniu TSUE wskazał, że nawet ogólny 6 czy 10-letni termin przedawnienia może być zbyt krótki dla konsumenta:
“67. W tym względzie należy przypomnieć, po pierwsze, że umowy kredytu hipotecznego są zazwyczaj wykonywane przez długi okres, tak że nawet termin przedawnienia wynoszący sześć lub dziesięć lat mający zastosowanie do roszczeń restytucyjnych konsumentów może okazać się pod pewnymi warunkami niezgodny z zasadą skuteczności [zob. podobnie wyrok z dnia 8 września 2022 r., D.B.P. i in. (Kredyt hipoteczny denominowany w walucie obcej), od C-80/21 do C-82/21, EU:C:2022:646, pkt 100].”
2) Świadomość konsumenta
TSUE odrzucił obowiązek badania przez przedsiębiorcę stanu świadomości konsumenta i stwierdził, że:
Artykuł 6 ust. 1 i art. 7 ust. 1 dyrektywy 93/13 należy interpretować w ten sposób, że: nie stoją one na przeszkodzie wykładni sądowej prawa krajowego, zgodnie z którą na przedsiębiorcy, który zawarł umowę kredytu hipotecznego z konsumentem, nie spoczywa obowiązek sprawdzenia, czy konsument ten ma wiedzę o skutkach usunięcia nieuczciwych warunków zawartych w tej umowie lub o niemożności zachowania mocy wiążącej owej umowy w przypadku usunięcia tych warunków.
Skoro zaś Dyrektywa nie wymaga takiego obowiązku, to nie można wyciągać z tej okoliczności żadnych dalszych konsekwencji w zależności od tego czy przedsiębiorca poinformował konsumenta o możliwych konsekwencjach nieważności umowy czy nie.
3) Zarzut zatrzymania a odsetki za opóźnienie
Wreszcie TSUE wypowiedział się przeciw ograniczaniu naliczania odsetek za opóźnienie od roszczenia konsumenta w związku z podniesionym przez bank zarzutem zatrzymania dochodzonej kwoty do czasu zwrotu przez konsumenta kwoty wypłaconego kredytu. TSUE stwierdził:
“3) Artykuł 6 ust. 1 i art. 7 ust. 1 dyrektywy 93/13 w związku z zasadą skuteczności należy interpretować w ten sposób, że: stoją one na przeszkodzie wykładni sądowej prawa krajowego, zgodnie z którą, w sytuacji gdy umowa kredytu hipotecznego zawarta przez przedsiębiorcę z konsumentem nie może już pozostać wiążąca po usunięciu nieuczciwych warunków zawartych w tej umowie, przedsiębiorca ten może powołać się na prawo zatrzymania umożliwiające mu uzależnienie zwrotu świadczeń otrzymanych od tego konsumenta od przedstawienia przez niego oferty zwrotu świadczeń, które sam otrzymał od tego przedsiębiorcy, lub gwarancji zwrotu tych ostatnich świadczeń, jeżeli wykonanie przez tego samego przedsiębiorcę tego prawa zatrzymania powoduje utratę przez rzeczonego konsumenta prawa do uzyskania odsetek za opóźnienie od momentu upływu terminu nałożonego na danego przedsiębiorcę do wykonania zobowiązania umownego po tym, jak przedsiębiorca ten otrzyma wezwanie do zwrotu świadczeń zapłaconych jemu w wykonaniu tej umowy.”
TSUE nie wypowiedział się przeciw samemu prawu zatrzymania, ale stwierdził, że skorzystanie z tego prawa nie może ograniczać prawa konsumenta do otrzymania odsetek za opóźnienie od zgłoszonego roszczenia.
Tym samym podniesienie przez bank w toku postępowania zarzutu zatrzymania nie może spowodować, że roszczenie konsumenta nie będzie powiększane o odsetki za opóźnienie aż do czasu jego faktycznego spełnienia.
To rozstrzygnięcie TSUE ma bardzo duże znaczenie dla toku postępowań sądowych, bo powoduje, że:
1. po pierwsze konsumenci w formie odsetek za opóźnienie uzyskają rekompensatę za długotrwałe postępowania sądowe
2. banki tracą zachętę do przedłużania postępowań, bo będą ponosiły tego wysokie koszty finansowe.
Wyrok TSUE jest więc korzystny dla kredytobiorców i miejmy nadzieję, że doprowadzi do szybszego zakończenia trwających postępowań sądowych, a przynajmniej do zrekompensowania kredytobiorcom długotrwałości postępowań.